Duyguların insan hayatındaki önemi bilinen bir gerçektir. Duygular, bireyin düşünce ve davranışlarıyla birlikte bir bütün hâlinde çalışır. Duygular öznel hisler, bilişsel değerlendirme, psikolojik tepki ve eylem eğilimleri gibi farklı bileşenlerden oluşan insani deneyimlerin temelidir.
Geçmişten günümüze kadar duyguların insanlar tarafından önemsenip önemsenmeyeceğine, bastırılıp bastırılmayacağına ve nasıl yönetileceğine dair pek çok soru sorulmuştur. Bu tür sorular için olası cevapları mümkün kılacak kavramın ise duygu düzenleme olacağı söylenebilir. Duygu düzenlemeye dair farklı tanımlamalar olmakla birlikte onun ruh hâli düzenleme ya da başa çıkmaktan farklı bir kavram olduğu ileri sürülmektedir. Çünkü duygu düzenleme, başa çıkma kavramından birtakım farklılıklar taşımaktadır. Buna göre, başa çıkma esasen olumsuzlukları azaltmaya odaklanırken, duygu düzenlemede hem olumlu hem de olumsuz duyguları artırmak ve azaltmak söz konusudur. Bu açıdan bakıldığında, duygu düzenleme sayesinde olumlu duyguları artırırken olumsuz duyguları da azaltmak mümkündür.
Ergenlik döneminde yoğun fiziksel, bilişsel ve duygusal değişimler yaşanmaktadır. Özellikle fiziksel ve cinsel gelişim ve değişimin duygular üzerinde dalgalanmalar meydana getirdiği gözlenmektedir. Aynı zamanda ergen bu döneminde yaşadığı durumlar karşısında farklı duygular hissedebilmektedir. Değişen yaşla beraber çevre koşullarının ve uyaranların da değişmesi ile birlikte ergenin duygularını ifade biçimleri de değişir.Southam’e göre kendi yaşadığı ve çevresindeki kişilerin duygularının farkında olması bireyin bu duyguları tanıyarak bunlara uygun ifade biçimleri kazanmasını sağlar. Yaşanılan duyguların kontrol edilip edilememe derecesine göre bu duygular olumlu ya da olumsuz olabilir. Her ne kadar bugün ergenliğin yeterli destek ve ilgi gösterildiğinde fırtınalı bir dönem olarak yaşanmadığı görüşü kabul edilse de dönemin getirdiği çeşitli stresler duygulara da yansımakta, ergenin bu ani değişen duygularının farkında olması, duygularını kontrol edebilmesi, duygularını ifade edebilmesi ve bunları düzenleyebilmesi ve bunlara uygun tepkiler vermesi zorlaşmaktadır. Duyguların ergenin gelişimindeki önemi göz önüne aldığında bunları ifade etme ve düzenleyebilmenin ergenin sosyal çevresindeki tutum ve davranışlarını etkileyebileceği düşünülebilir. Diğer yandan ergenin duygularındaki değişimlerden kaynaklı akademik başarısı da etkilenebilmektedir. Özellikle akademik yaşantının yoğun olduğu ergenlik döneminde öğrencinin öğrenmeye güdülenmesi ile duygu düzenleme becerileri arasındaki ilişki önemlidir. Geç çocukluk ve erken ergenlik dönemlerinde gelişen bilişsel yetenekler, bireylerin duygu düzenleme becerilerini farklı şekillerde gerçekleştirmelerine olanak tanır. Bu süreçte birey, çevresini kendi tercihleri doğrultusunda şekillendirmeye başlar ve duygularını yönetmek için çeşitli stratejiler geliştirir. Araştırmalar, olumsuz bilişsel duygu düzenleme yöntemlerinin psikolojik belirtilerle ilişkili olduğunu göstermektedir. Bu nedenle, bilişsel süreçlerin anlaşılması hem ergenlik döneminin hassasiyetlerini kavramak hem de yetişkinlikte ortaya çıkabilecek psikolojik sorunları daha iyi anlamak açısından büyük önem taşır. Ergenlik aynı zamanda anne ve babaların tutumlarının büyük önem taşıdığı hassas bir dönemdir. Bu süreçte ergenler, arkadaş ilişkilerini aile ilişkilerinin önüne koyabilir. Olumsuz ebeveyn tutumları ise ergenin aileden uzaklaşmasına ve zararlı arkadaşlıklara yönelmesine neden olabilir. Karşılıklı çatışmalar ve olumsuz etkileşimler, öfke kontrolü sorunlarına ve saldırgan davranışlara yol açarak aile içi ilişkileri olumsuz etkileyebilir. Bu nedenle anne ve babaların, çocuklarına duygularını tanıma, ifade etme ve düzenleme konusunda rol model olmaları büyük önem taşır.
KAYNAKLAR
Demireğen, Z., & Şener Kılınç, T. (2021). ERGENLİK DÖNEMİNDEKİ ÖĞRENCİLERİN DUYGU DÜZENLEME BECERİLERİ İLE AKADEMİK GÜDÜLENMELERİ ARASINDAKİ İLİŞKİ. Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 23(2), 593-618.
Gamsız Tunç, Ö., & Dursun, A. (2021). GENÇ YETİŞKİNLERE YÖNELİK DUYGU DÜZENLEME MÜDAHALELERİ: SİSTEMATİK GÖZDEN GEÇİRME. Ihlara Eğitim Araştırmaları Dergisi, 6(2), 191-212.
Kısmetoğlu G. (2019), 15-18 Yaş Arası Ergenlerde Duygu Düzenleme ve Bilinçli Farkındalık Becerilerinin Kaygı Düzeyleri ile İlişkisinin İncelenmesi. İstanbul Gelişim Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 25-28.
Atalay, D., & Özyürek, A. (2021). ERGENLERDE DUYGU DÜZENLEME STRATEJİLERİ VE EBEVEYN TUTUMLARI ARASINDAKİ İLİŞKİNİN İNCELENMESİ. Milli Eğitim Dergisi, 50(230), 815-834.
Hazırlayanlar
Stajyer Psikolog Melih Süleymanoğlu
Stajyer Psikolog Damla Temiz
Stajyer Psikolog Berfin Dilara Sevim
Stajyer Psikolog İrem Karadeniz