Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB), çocukların akademik başarılarını, sosyal ilişkilerini ve aile yaşantılarını derinden etkileyen nörogelişimsel bir bozukluktur. Özellikle erken yaşlarda tanılanan bu durum, zamanında doğru müdahale ile başarılı şekilde yönetilebilir.
DEHB Belirtileri:
DEHB üç temel belirti üzerinden tanımlanır:
- Dikkat Eksikliği:
- Detaylara dikkat edememe ve sık hata yapma
- Bir görevi sonlandırmakta güçlük çekme
- Dikkatin kolay dağılması ve unutkanlık
- Eşyaları sıkça kaybetme ve düzensizlik
- Hiperaktivite:
- Sürekli hareket halinde olma, oturamama
- Oturması gereken durumlarda bile ayağa kalkma
- Sessiz aktivitelerde güçlük yaşama
- Aşırı derecede konuşma
- Dürtüsellik:
- Sırasını bekleyememe
- Başkalarının konuşmasını kesme ve sözünü kesme
- Sabırsız davranışlar ve ani tepkiler
Son dönemlerde yapılan araştırmalarda, DEHB tanısı almış çocuklarda yürütücü işlevlerde de belirgin bozulmalar olduğu gözlenmiştir. Yürütücü işlevler, planlama, organize etme, karar verme ve duygusal kontrol gibi önemli becerileri kapsar. Bu bozukluklar çocuğun okul hayatında karşılaştığı akademik ve sosyal zorlukları daha belirgin hale getirebilir.
DEHB’nin ortaya çıkmasında genetik faktörler oldukça etkilidir. Ancak çevresel faktörlerin de önemli bir etkisi bulunmaktadır. Örneğin, düşük doğum ağırlığı, annenin gebelikte sigara ve alkol kullanımı veya anne sütü alma süresinin kısa olması gibi durumlar DEHB gelişiminde risk faktörü olarak gösterilmektedir.
Çocuğunuzun DEHB ile daha kolay başa çıkabilmesi için bazı öneriler:
- Çocuğunuz için günlük rutinler belirleyin ve bu rutine sadık kalın.
- Talimatlarınızı kısa ve net tutun.
- Çocuğunuzun pozitif davranışlarını övün ve küçük başarıları ödüllendirin.
- Spor ve sanat gibi etkinliklerle çocuğunuzun enerjisini pozitif yönde yönlendirin.
- Ekran kullanımını sınırlayın ve kontrollü tutun.
- Çocuğunuzun davranışsal problemleri yoğunlaşırsa profesyonel destek almaktan çekinmeyin.
- Ebeveyn eğitim programlarına katılarak, çocuğunuzla iletişiminizi güçlendirin.
Unutmayın, erken teşhis ve doğru yöntemlerle desteklenmiş bir DEHB yönetimi, çocuğunuzun mutlu ve başarılı bir birey olmasını sağlayabilir.
Referanslar:
Kırnaz, S. (2017). MOXO d-CPT DEHB Testi Çocuk Versiyonunun Kullanımı (Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Ticaret Üniversitesi.
Özbay, A., & Kayhan, Z. (2024). Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğunun Nedenleri ve Tedavi Yöntemleri. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 23(89), 394-406.
Özmen, S. K. (2010). Okulda Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB). Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 6(2), 1-10.
Öztürk, S., & Albayrak-Kaymak, D. (2004). Dikkat Dağınıklığı Aşırı Hareketlilik Bozukluğu Olan Çocukların Anneleri için Bir Eğitim Programı. Boğaziçi Üniversitesi Eğitim Dergisi, 21(2).
Savcı, U., Tufan, A. E., Öztürk, Y., & Cansız, M. A. (2019). Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu Olan Çocuk ve Ergenlerde Yürütücü İşlev Sorunları ve Tedavisi. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar, 11(2), 223-238.
Yıldız Gündoğdu, Ö., Varol Taş, F., Yıldırım Özyurt, E., Dönder, F., & Çakın Memik, N. (2016). Okul öncesi dönemde DEHB: Psikososyal tedavi yaklaşımlarının gözden geçirilmesi. Anadolu Psikiyatri Dergisi, 17(2), 143-155.
Yorbık, Ö., Kırmızıgül, P., Demirkan, S., & Söhmen, T. (2000). Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu Olan Çocuklarda Anne Sütü Alma Süreleri. Klinik Psikiyatri, 9, 70-74.
Hazırlayanlar
Stajyer Psikolog Miray Özgür
Stajyer Psikolog Bahar Yağmur Turan
Stajyer Psikolog Zehra Öztürk
Stajyer Psikolog Mehmet Akif Sevim